روزنامه همشهری یكشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۸۳ - - ضمیمه شماره ۳۴۵۳ صفحه چهارم

موزه تماشایی آبگینه ها و سفالینه های مراغه

شهرستان مراغه با آثار و ابنیه تاریخی با قدمت قبل و بعد از دوره اسلا می یكی از ۱۰ شهرمهم دارای بافت آثار تاریخی در كشور به شمار می رود. بنا بر اطلا عات موجود در مراغه حدود ۲۰۰ اثر تاریخی پابرجا و تپه باستانی متعلق به دوران مختلف تاریخ از جمله دوره های ایلخانی، سلجوقی، معبد مهری و دوره اوراتویی است كه در كشور كاملا ً یگانه و منحصر به فرد است. شهر مراغه از معدود شهرهایی است كه دارای سابقه پایتختی بوده اما آثار تاریخی و هویت تاریخی فرهنگی آن در كشور شناخته شده نیست. موزه ایلخانی، مقبره اوحدی مراغه ای، معبد مهری، رصدخانه و گنبدهای سرخ، غفاریه، كبود و برج مدور، حسینیه غفاریه حمام های قدیم سنگ قبرها و مسجدهای تاریخی از آثار ارزشمند در این شهرستان است. كلیسای سورب هوانس، قبرستان آقالا ر، مسجد طاق بالا ، چهل غار كهجوق ساخت دست انسان، مسجد شیخ بابا، ملا رستم، پل های تاریخی، یخچال باستانی مرادیان همه از آثار تاریخی این منطقه است. قلعه های باستانی چلا ن، قیزلا ر، گویجه قلعه، و دیورزم از قلعه های مهم تاریخی قبل از میلا د در شهرستان مراغه است كه همگی در فهرست آثار ملی ثبت شده است. هر چند پرداختن به همه آثار تاریخی مراغه به صورت مجموعه غیرممكن و یا دشوار است اما معرفی گوشه ای از این آثار می تواند اهمیت این منطقه تاریخی را نمایان كند. مسجد ملا معزالدین از مسجدهای پیش از دوران صفویه است كه به دست شیخ معزالدین مراغه ای از علما و بزرگان مراغه ساخته شده و افزون بر مسجد دارای مدرسه دینی نیز است. مجموعه سنگ قبرها در مراغه یكی از ده ها اثر با ارزش تاریخی به جای مانده از دوران پیش و بعد از اسلا م است كه تاریخ خاموش و مدفون را حكایت می كند. سنگ قبور مراغه شامل سنگ هایی به شكل گهواره ای، ساده و تندیسی است كه منقش به خطوط فارسی، عربی و خطوط عربی با لهجه تركی است كه دارای سبك های حجاری و معماری متفاوت است. معبد مهری شهرستان مراغه با قدمت دوره اشكانی و ساسانی برای پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در جنوب روستای ورجوی این شهرستان به صورت زیرزمینی و صخره ای بنا شده است. موزه ایلخانی مراغه به عنوان موزه تخصصی دوره ایلخانی در كشور شناخته شده و با توجه به داده های تاریخی و فرهنگی این موزه همواره مورد توجه محققان و پژوهشگران داخلی و خارجی است. این موزه دارای پنج بخش كتابت، مفرغینه ها، آبگینه ها، سفالینه ها و سكه ها است كه در دید همگان قرار دارد. برج ها و گنبدهای باقی مانده از تمدن قبل از دوره اسلا می و بعد از آن ، شهر مراغه را امروزه به مكانی ویژه برای جذب گردشگران داخلی و خارجی مبدل كرده است. گنبد كبود در قسمت جنوب شرقی مراغه در بافت مركزی شهر واقع است كه به صورت بنایی ۱۰ گوش ساخته شده و به گنبد هولا كو شهرت دارد. این گنبد دارای حاشیه بندی، قطاربندی و دندانه كاری های زیبایی است كه در قسمت گلوی گنبد و قسمت زیرین آن به آیات قرآن مزین شده و دارای آرایه های مركب در آجر سفال و كاشی فیروزه ای است. گنبد سرخ ، كهن ترین گنبد باقی مانده در مراغه است كه در سال ۵۴۲ هجری قمری در دوره سلجوقیان در دو طبقه ساخته شده و قاعده آن مربع است. این گنبد از نظر ساخت و نوع آرایه ها موجب الهام در ساخت برج های دیگر بوده و بنای آن مجموعه ای از آرایه های معماری دوره سلجوقی است. برج مدور در كنار برج گنبد كبود از دیگر برج های مراغه است كه در بافت مركزی شهر ساخته شده و دارای پلا نی مدور شامل دو طبقه سردابه و نمازگاه است. هویت فرد تدفین شده در سردابه آن تاكنون شناسایی نشده است. این برج در سال ۵۶۳ هجری - قمری با سنگ های خلل و فرج دار و كنده كاری شده و آجرهای خشتی و ساروج ساخته شده است. برج غفاریه مراغه متعلق به ابوسعید بهادرخان ایلخان نیز از دیگر برج های معروف مراغه است كه به خلا ف سبك معماری سلجوقیان از آجر لعاب دار در آن كمتر استفاده شده و كاشی كاری در این بنا دیده می شود. وجه تمایز این برج با دیگر برج ها پنجره های كاذب آن است، از آنجا كه درون برج مقبره سكونت وجود نداشته، سازنده آن برای القای روشنایی و نور به صورت سمبلیك پنجره ها را به صورت كاذب ساخته است. كلیسای سورب هوانس مراغه نیز یادگاری از دوره حكومت ایلخانان و مهاجرت ارامنه به منطقه است. رصدخانه مراغه با آوازه بین المللی در گذشته و امروز به عنوان افتخار علمی ایرانیان در دنیای علم و دانش شناخته شده است. رصدخانه مراغه در سال ۶۵۷ هجری قمری به دستور هولا كوخان و به همت دانشمند ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی بنا شد و در ساخت آن شخصیت های علمی همچون علا مه قطب الدین، فخرالدین مراغی، محی الدین مغربی و نجم الدین اسطرلا بی شركت داشتند. قلعه باستانی قیزلا ر (قلعه دختران) مربوط به هزاره قبل از میلا د از نادرترین قلعه های باستانی استان آذربایجان شرقی بوده و بر بالا ی تپه ای صخره ای بسیار بلند قرار گرفته است. تپه باستانی «گویجه قلعه» مراغه نیز به عنوان اثر ملی دیگر، یكی از اثرهای نظامی هزاره قبل از میلا د در ۱۵ كیلومتری شهر مراغه و در كنار رودخانه «قوری چای» و روستای «گویجه قلعه» این شهرستان قرار دارد. پل تاریخی سه چشمه «مردق چای» مراغه مربوط به دوران حكومت صفویه در ایران است و بر روی رودخانه دائمی و پرآب «مردق چای» ساخته شده است. این پل كه در فهرست آثار ملی ثبت شده، دارای سه دهنه، ۲۶ متر طول، پنج متر عرض و بلندی هفت متر از كف رودخانه است و پل ارتباطی شهر مراغه قدیم با شهرهای هشترود و میانه بوده است. یخچال باستانی مرادیان و استخر كنار آن دارای معماری دوره قاجاریه است كه به عنوان اثر تاریخی معماری در شهرستان مراغه خودنمایی می كند. مجموعه حسینیه غفاریه نیز از دیگر اثرهای مذهبی در مراغه است كه شامل میدان، خانه، حسینیه و حمام قدیم است كه در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده است. پل تاریخی حاجی محمد باقر خانقاه نیز از پل های قدیم مراغه است كه در دوره ایلخانی بر روی رودخانه خانقاه ساخته شده است. این پل تاریخی دارای دو دهنه جناغی است و بدنه آن از آجر و پایه های آن از سنگ قالبی ساخته شده است. این پل تاریخی در گذشته راه ارتباطی شهر مراغه با شهرهای ملكان، میاندوآب، شاهین دژ و روستاهای پایین دست مراغه بوده است. مسجد ملا رستم معروف به مسجد امام خمینی (ره) دارای سردری بلند است كه یكی از سردرها با قوس جناغی و مقرنس كاری گچی با حاشیه ای از گچبری های مشبك و آرایه های هندسی به شكل ستاره ساخته شده و دارای یك كتیبه مرمری در كنار سر در است. قدمت این مسجد با توجه به شرایط و قرائن موجود مربوط به دوره صفویه است و شبستان اصلی آن دارای ۳۵ ستون در ردیف های پنج تایی با ستون های چوبی و پای ستون های سنگی در شكل های متنوع و تراش خورده است. شبستان دارای ۴۱ ستون است و همه سر ستون ها به صورت قطاری مقرنس كاری شده اند و روی سقف و ستون ها تزئینات گل و بوته وجود دارد كه به اشعار و آیات قرآنی آراسته شده اند. مسجد ضریر از دیگر مسجدهای چوبی و زیبای دوره صفویه در مراغه است كه از بخش های گوناگون شامل شبستان، وضوخانه و حیاط تشكیل شده است. این مسجد دارای شبستانی با سقف و ستون های چوبی و مقرنس كاری شده است كه بر روی پای ستون های سنگی استوار است و با نقاشی های گیاهی و ترنجی آراسته شده و در كنار این نقاشی ها خطوط آیات قرآنی و شعر به چشم می خورد. مسجد طاق دروازه یكی از مسجدهای قدیمی و آجری مراغه است و با توجه به طاق ها و گنبدهای به كار رفته در پوشش این مسجد، مشابهت آنها به یكدیگر و بزرگی دهانه ها، آن را مسجد طاق دروازه می نامند. آثار باستانی با ارزش در مراغه به جهت غنای باستانی و تاریخی چنانچه به گردشگران داخلی و خارجی معرفی شود، توان جذب هزاران گردشگر و جهانگرد را داراست. اگربرنامه ریزی مناسب انجام شود، می توان با افزایش شمار گردشگران داخلی و خارجی، افزون بر رونق صنعت گردشگری، با درآمد به دست آمده به نگهداری و مرمت این اثرها كمك شایانی كرد.

منبع:http://farabiasl.com